Jeszcze większe opory, niż przy uznaniu śmieciowego DNA, napotkamy w odniesieniu do czynników środowiskowych wpływających na ekspresję genów. To niemożliwe, aby coś, czego nie ma w genomie, było dziedziczone – można usłyszeć w odniesieniu do czynników epigenetycznych.
3.01. Genetyczne zagadki
Inwazja wojsk alianckich w 1944 roku, podczas operacji Merket Garden, została zatrzymana na rzece Rhine w Arnhem w Holandii. Nie pomógł strajk holenderskich kolejarzy, próbujących wspomóc nadchodzące wojska. W odwecie Niemcy zarządzili blokadę dostaw żywności i paliwa, która dotknęła 4,5 miliona ludzi. Jedną z ofiar Hongerwinter była wówczas 16 letnia Audrey Hepburn, ucząca się baletu w Arheim i uważa się, że jej późniejsze kłopoty z anemią, chorobami układu oddechowego, a nawet depresją kliniczną były wywołane niedożywieniem. W czasie tej ostatniej zimy wojny z głodu zmarło około 18 tysięcy Holendrów, a czas ten został nazwany Hongerwinter – zimą głodu. To nie największa tragedia wojny, wystarczy wspomnieć blokadę Leningradu i 670 tysięcy ofiar – nie tylko ostrzału artyleryjskiego, a głownie głodu i mrozów. Lecz w przypadku Hongerwinter skutki u osób, które przeżyły okres niedożywienia, stały się przedmiotem badań naukowych. Zauważono, że dzieci ciężarnych w tym czasie kobiet były bardziej podatne na cukrzycę, otyłość i inne choroby układu krążenia. Nie tylko dzieci – również ich wnukowie. A tego już nie dało się wytłumaczyć brakami żywnościowymi czy stresem matek w okresie ciąży – skłonności do chorób zostały odziedziczone!
Inny genetyk, Marcus Pembrey z Institute of Child Health w Londynie, przeanalizował kroniki z zapisami populacji oraz zbiorach żywności położonej na północy Szwecji miejscowości Överkalix, zamieszkałą przez niecałe 4000 osób, pod kątem relacji dostępności pożywienia, a długością życia. Okazało się, że gdy ojcowie dorastali w latach urodzaju – ich wnukowie częściej marli w okresie młodości. Niesamowita zależność… Dalsze badania wykazały, że predyspozycje do cukrzycy i chorób serca przekazywane były jedynie w linii męskiej.
Podobne przypadki zwróciły uwagę genetyków, że organizmy mogę się różnić od siebie w bardzo dużym stopniu – bez wprowadzenia zmian w kodzie życia DNA. Dieta dziadków przenosiła się na zdrowie wnuków – a przecież cechy nabyte nie mogą się dziedziczyć! Znalezieniem odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób środowisko wpływa na ekspresję genów, zajęła się epigenetyka. Co ciekawe, Barbara McClintock, odkrywczyni skaczących genów – transpozonów, była również pierwszą badaczką, dostrzegającą rolę czynników epigenetycznych.
